STANOWISKO DEPARTAMENTU PRAWA PRACY

MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

 Z 18 WRZEŚNIA 2009 R.

W SPRAWIE LICZENIA TERMINÓW UMÓW NA CZAS OKREŚLONY WEDŁUG PAKIETU ANTYKRYZYSOWEGO

 

Departament Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej prezentuje następujący pogląd:

 

1. Z mocy art. 35 ustawy 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. nr 125, poz. 1035) do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie ustawy nie stosuje się art. 251 k.p., ale art. 13 ustawy. Oznacza to, że taka umowa, poczynając od 22 sierpnia br., rozpocznie bieg 24-miesięcznego okresu zatrudnienia na podstawie umów o pracę zawartych na czas określony, o którym mowa w art. 13 ustawy.

 

2. Ustawa nie reguluje sposobu postępowania w stosunku do umów na czas określony zawartych przed dniem jej wejścia w życie, których czas trwania, licząc od 22 sierpnia 2009 r., przekracza 24 miesiące. Trudno zatem przyjąć, aby takie umowy rozwiązywały się automatycznie z upływem 24 miesięcy lub przekształcały w umowy na czas nieokreślony, zwłaszcza że takiemu poglądowi można by postawić zarzut braku poszanowania woli stron, które zawarły takie umowy zgodnie z obowiązującym w tym czasie prawem.

 

Z drugiej jednak strony od adresatów norm prawnych oczekuje się dążenia do pozostawania w zgodności z obowiązującym stanem prawnym, co w omawianym kontekście powinno oznaczać przeprowadzenie stosownych zmian takich umów, przy użyciu instrumentów przewidzianych w kodeksie pracy. Oczekiwanie takie jest zwłaszcza uzasadnione w sytuacji, gdy na tego rodzaju działania pozostaje stosunkowo długi czas.

 

Zgodnie z kodeksem pracy przy umowie o pracę na czas określony zawartej na okres dłuższy niż sześć miesięcy i przewidującej możliwość wcześniejszego jej rozwiązania zarówno pracownik, jak i pracodawca mają prawo jej wypowiedzenia z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia. Natomiast w każdym czasie zmiana terminu rozwiązania umowy o pracę może nastąpić na mocy zgodnego oświadczenia woli stron stosunku pracy (porozumienie stron).

 

3. Ustawa nie przewiduje żadnych sankcji w przypadku niepodjęcia działań, o których mowa w pkt 2.

 

4. W świetle art. 35 ustawy nie ma znaczenia, jak długo przed dniem jej wejścia w życie trwała umowa o pracę zawarta na czas określony. Istotne jest, czy taka umowa trwała 22 sierpnia 2009 r. Jeżeli tak, to ma do niej zastosowanie art. 13 ustawy, chyba że data jej rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r. Wówczas do takiej umowy ma zastosowanie art. 35 ust. 3 ustawy.

 

5. Zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy ustawa nie dotyczy umów o pracę na czas określony zawartych przed jej wejściem w życie, których rozwiązanie ma nastąpić po 31 grudnia 2011 r. Umowy takie rozwiążą się z upływem czasu, na który zostały zawarte.

 

 

STANOWISKO BIURA PRASOWEGO 

MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Z 25 MARCA 2011 R.

W SPRAWIE UMÓW TERMINOWYCH W ŚWIETLE USTAWY ANTYKRYZYSOWEJ

 

W związku z przesłaną prośbą informujemy, że w myśl art. 35 ust. 1 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035), do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie tej ustawy (tj. 22 sierpnia 2009 r.) nie stosuje się art. 251 Kodeksu pracy, ale przepisy art. 13 ustawy. Ograniczenie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony lub kolejnych takich umów (do 24 miesięcy) dotyczy zatem nie tylko umów zawieranych począwszy od dnia wejścia w życie ustawy, ale także umów trwających w tym dniu. W takim przypadku okres 24 miesięcy należy liczyć od 22 sierpnia 2009 r. Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców nie reguluje natomiast sposobu postępowania w stosunku do umów na czas określony zawartych przed dniem jej wejścia w życie, których czas trwania, licząc od 22 sierpnia 2009 r., przekracza 24 miesiące. Trudno zatem przyjąć, aby umowy takie rozwiązywały się automatycznie z upływem 24 miesięcy lub przekształcały w umowy o pracę na czas nieokreślony, zwłaszcza że takiemu poglądowi można by postawić zarzut braku poszanowania woli stron, które zawarły takie umowy zgodnie z obowiązującym w tym czasie prawem. Z drugiej jednak strony od adresatów norm prawnych oczekuje się dążenia do pozostawania w zgodności z obowiązującym stanem prawnym, co w omawianym kontekście powinno oznaczać przeprowadzenie stosownych zmian takich umów, przy użyciu instrumentów przewidzianych w Kodeksie pracy.

 

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, w przypadku umowy o pracę na czas określony zawartej na okres dłuższy niż 6 miesięcy i przewidującej możliwość wcześniejszego jej rozwiązania, zarówno pracownik jak i pracodawca mają prawo jej wypowiedzenia z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia. Ponadto w każdym przypadku strony mogą dokonać zmiany terminu rozwiązania umowy na mocy zgodnego oświadczenia woli (porozumienie stron). Niezależnie od tego, który z ww. trybów zastosują strony, powinny one dążyć do tego, aby rozwiązanie takiej umowy nastąpiło przed upływem 24 miesięcy (liczonych od 22 sierpnia 2009 r.), tj. nie później niż do 21 sierpnia 2011 r. Do obliczania 24 miesięcznego okresu, o którym mowa wyżej, nie będzie miał, w ocenie MPiPS, zastosowania art. 112 Kodeksu cywilnego – por. następujące orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1996 r. (I PKN 47/96, OSNCP 1997/17/3100) i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1991 r. (I PZP 16/91, OSNC 1992/1/10) oraz uzasadnienia do tych orzeczeń. Ocena przestrzegania przepisów ustawy antykryzysowej, podobnie jak innych przepisów prawa pracy, należy do Państwowej Inspekcji Pracy.

Ograniczenia w zatrudnianiu pracownika na podstawie umów o pracę na czas określony, stosowane na podstawie ustawy z 1 lipca 2009 r., obowiązują nie dłużej niż do 31 grudnia 2011 r. Do umów na czas określony trwających lub zawieranych po tej dacie będzie miał zastosowanie art. 251 K.p. (art. 34 ust. 1 i 2 ustawy). Tak więc umowa na czas określony zawarta np. na okres od 1 kwietnia 2010 r. do końca lutego 2012 r. (tj. na 22 miesiące) będzie po 31 grudnia 2011 r. traktowana jako pierwsze umowa na czas określony w rozumieniu art. 251 K.p. Jeżeli jednak taką umowę poprzedzałaby np. bezpośrednio inna umowa na czas określony dłuższy niż 2 miesiące, to wówczas doszłoby do przekroczenia maksymalnego 24 miesięcznego okresu, przez który może trwać kilka umów na czas określony (art. 13 ustawy). Takie działanie stron (pracownika i pracodawcy – przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) należałoby uznać za sprzeczne z prawem. W konsekwencji pracodawca – jako naruszający przepisy prawa pracy – byłby narażony na działania ze strony organu kontrolnego, tj. Państwowej Inspekcji Pracy.

Umowy na czas określony zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy antykryzysowej, których termin rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r. rozwiązują się z upływem czasu, na który zostały zawarte (art. 35 ust. 3 tej ustawy) i nie ma do nich zastosowania art. 13 ustawy, lecz przepisy art. 251 K.p. Jeżeli zatem umowę stron zawartą np. na okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2012 r. poprzedzałaby inna zawarta przez strony umowa na czas określony, a przerwa między jej rozwiązaniem i nawiązaniem obecnie trwającej umowy nie przekroczyłaby 1 miesiąca, to obecna umowa nie byłaby pierwszą, lecz kolejną (drugą) umową na czas określony w rozumieniu art. 251 K.p.

Jednocześnie informujemy, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie jest uprawnione do wydawania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw, a poglądy prawne MPiPS nie są wiążące dla stron konkretnych stosunków pracy, inspektorów pracy oraz sądów. 

 

STANOWISKO DEPARTAMENTU PRAWNEGO

GŁÓWNEGO INSPEKTORATU PRACY

W SPRAWIE LICZENIA TERMINÓW UMÓW NA CZAS OKREŚLONY WEDŁUG PAKIETU ANTYKRYZYSOWEGO

GPP-364-4560- 25-1/11/PE/RP

 

1) Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 125, poz. 1035) – tzw. ustawa antykryzysowa, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 24 miesięcy. Za kolejną umowę na czas określony uważa się umowę zawartą przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy zawartej na czas określony. Przepis art. 13 ustawy stosuje także do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie ustawy, z tym że okres zatrudnienia terminowego wliczany do 24-miesięcznego limitu należy liczyć począwszy od 22 sierpnia 2009 r. (data wejścia w życie ustawy).

Ustawa nie reguluje sposobu postępowania w stosunku do umów na czas określony zawartych przed dniem jej wejścia w życie, których czas trwania, licząc od dnia 22 sierpnia 2009 r. przekracza 24 miesiące. Podobnie nie została uregulowana sytuacja, w której strony stosunku pracy w trakcie obowiązywania przedmiotowej ustawy zawrą umowę na czas określony dłuższy niż 24 miesiące. W szczególności brak podstaw prawnych do przyjęcia, iż w opisanych przypadkach terminowa umowa o pracę ulegnie automatycznie przekształceniu w umowę o pracę na czas nieokreślony.

Niewątpliwie, przekroczenie okresu 24-miesięcznego będzie stanowiło naruszenie art. 13 ustawy. Przepisy ustawy nie przewidują jednak sankcji za w/w naruszenie. Należałoby uznać, że strony stosunku pracy powinny dostosować uprzednio zawartą umowę do obowiązującego stanu prawnego. Taka umowa może zostać rozwiązana za wypowiedzeniem, jeśli strony przewidziały taką możliwość (aby uniknąć naruszenia art. 13 ustawy okres wypowiedzenia powinien upłynąć przed przekroczeniem 24-miesięcznego limitu zatrudnienia terminowego) lub w drodze porozumienia stron, może również zostać przekształcona w umowę na czas nieokreślony.

Jeżeli natomiast w powyższej kwestii powstanie spór między pracodawcą a pracownikiem to jego rozstrzygnięcie, zgodnie z art. 262 Kodeksu pracy, będzie możliwe jedynie na drodze sądowej, po zbadaniu przez sąd okoliczności danej sprawy.

Na gruncie prawa pracy zasady obliczania okresu pracy warunkującego nabycie uprawnień pracowniczych odbiegają od reguł prawa cywilnego. Pogląd ten potwierdza opinia Sądu Najwyższego, zgodnie z którą okres pracy powinien być ustalony przy uwzględnieniu potocznego sposobu liczenia terminów, a więc jego upływ następuje w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym liczenie okresu rozpoczęto. Tak więc sposób liczenia terminów określonych w art.112 Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych (por. wyr. Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1996 r., I PKN 47/96).

Mając powyższe na względzie należy przyjąć, iż maksymalny 24-miesięczny okres zatrudnienia terminowego liczony od 22 sierpnia 2009 r. upłynie z dniem 21 sierpnia 2011 r.

 

2) Na mocy art. 34 ust. 1 ustawy antykryzysowej ograniczenia w zatrudnianiu pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony, przewidziane w art. 13 ustawy, obowiązują nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2011 r. Przepis art. 34 ust. 2 ustawy stwierdza, iż do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 251 Kodeksu pracy.

Natomiast umowy na czas określony zawarte jeszcze przed wejściem w życie ustawy, których termin rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r. (a więc po upływie terminu stosowania rozwiązań przewidzianych w ustawie) rozwiązują się z upływem czasu, na który zostały zawarte. Umowy te począwszy od dnia 1 stycznia 2012 r. również objęte są przepisem art. 251 Kodeksu pracy.

W konsekwencji, zarówno umowa o pracę na czas określony zawarta w czasie obowiązywania ustawy (np. umowa od 1 kwietnia 2010 r. do 29 lutego 2012 r.), jak i umowa na czas określony zawarta przed wejściem w życie ustawy (np. umowa od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2012 r.), trwająca w dniu 1 stycznia 2012 r.,  będzie wliczać się do limitu umów na czas określony, o którym mowa w art. 251 Kodeksu pracy.

Z uwagi na tymczasowy charakter rozwiązań przewidzianych w ustawie antykryzysowej oraz brak przepisu, który wyłączałby stosowanie art. 251 Kodeksu pracy w odniesieniu do umów na czas określony, które uległy rozwiązaniu przed wejściem w życie ustawy, może dojść do sytuacji, gdy umowa trwająca w dniu 1 stycznia 2012 r. będzie traktowana jako kolejna w rozumienia art. 251 Kodeksu pracy. Dotyczy to umowy zawartej przed wejściem w życie ustawy, której termin rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r.